Er is een steeds grotere bewustwording van de gezondheid van het paard onder ruiters. Hierdoor hebben veel paardeneigenaren al te maken gekregen met ademhalingsziekten, aangezien deze tegenwoordig veel voorkomen door de moderne paardenhouderij. Hoe je kunt herkennen of je paard lijdt aan een ademhalingsziekte en wat je eraan kunt doen, wordt behandeld in deze blogpost.
Chronische obstructieve longziekte (COPD) is de meest gebruikte term om een inflammatoire obstructieve ziekte in de onderste luchtwegen van het paard te beschrijven. De meest voorkomende symptomen van dit complexe syndroom zijn verminderde prestaties, hoesten, neusafscheiding (slijm, meestal wit of geel – een paar druppels helder waterige afscheiding na training is echter geen reden tot zorg), dyspneu (kortademigheid) en in ernstige gevallen zelfs gewichtsverlies.
Veel ruiters raken in de war door de vele verschillende namen die worden gebruikt om dit syndroom te beschrijven, zoals chronische obstructieve bronchitis (COB), "heaves", gebroken wind, alveolaire emphyseem, chronische longziekte, kleine luchtwegziekte, chronische obstructieve longziekte, chronische bronchitis en recurrente luchtwegobstructie (RAO). Deze termen beschrijven allemaal dezelfde symptomen en het syndroom, maar COPD is nog steeds de meest gebruikte term.
Symptomen om op te letten
Zoals eerder vermeld, zijn er veelvoorkomende symptomen om op te letten bij het vaststellen of je paard mogelijk COPD heeft. Dingen om op te letten zijn:
Verminderde prestaties
Heb je gemerkt dat je paard minder presteert en lijkt het intoleranter en gestresster dan normaal tijdens het trainen? Dit is meestal de eerste aanwijzing voor problemen met de luchtwegen van je paard. Helaas kunnen deze symptomen wijzen op verschillende problemen, waardoor nader onderzoek door een dierenarts noodzakelijk zal zijn.
Hoesten
Hoest je paard vaak tijdens het eten van hooi of tijdens de training, vooral wanneer het overgaat naar een hogere gang? Komt er voedsel of slijm mee met het hoesten? Als het antwoord ja is, raadpleeg dan zeker een dierenarts, want alle gevallen die ik heb meegemaakt tijdens mijn werk met een specialist op dit gebied, waren behoorlijk ernstige gevallen die veterinaire zorg en toezicht vereisten.
Neusafscheiding
Witte of gele neusafscheiding is een duidelijke indicator van een ademhalingsziekte. De consistentie kan variëren van dik, slijmerig, schuimend tot waterig. Normaal gesproken hebben de longen van het paard een zelfreinigend mechanisme om het paard te beschermen tegen longontsteking veroorzaakt door vreemde deeltjes. Hiertoe is de luchtwegen bekleed met een ademhalingsslijmvlies, dat vuildeeltjes bindt en ze via een “transportbandmechanisme” uit de luchtwegen verwijdert. Als de luchtwegen echter worden blootgesteld aan grote hoeveelheden ammoniak, stof, schimmel of pollen, treden er verdere verdedigingsreacties op, zoals verhoogde slijmproductie om de vreemde deeltjes te verwijderen. Als de slijmproductie echter te veel is, kan de aandoening verergeren doordat het dikke slijm de luchtwegen "verstopt".
Kortademigheid
Een ander veelvoorkomend symptoom is dat je paard kortademig is. De normale ademhalingsfrequentie van een kalm paard is 8 tot 12 ademhalingen per minuut. Je kunt de ademhalingsfrequentie van je paard observeren door de beweging van de borst of ribbenkast in en uit te zien, als je dit niet kunt zien, kun je je hand voor een van de neusgaten van je paard plaatsen om de luchtbeweging in en uit te voelen gedurende 15 seconden en deze vervolgens vermenigvuldigen met vier om de ademhalingsfrequentie van je paard te berekenen. Als het hoger is dan de normale frequentie, kan je paard kortademigheid ervaren, wat ervoor zorgt dat het snel maar oppervlakkig ademhaalt. Veel stallen hebben een stethoscoop liggen die je kunt gebruiken om naar de ademhaling van je paard te luisteren. Zijn de ademhalingen diep of oppervlakkig? Hoe klinkt het, helder of zijn er krakende of piepende geluiden? Heeft je paard een "heave line"? Bij chronische ademhalingsziekten is de elasticiteit van het long- en diafragmaweefsel vaak verminderd, waardoor de negatieve druk niet voldoende is voor een effectieve ademhaling. In dit geval zijn de buikspieren nodig om het paard te helpen volledig uit te ademen uit de vernauwde luchtwegen. Door dit sterke gebruik van de rechte buikspier (musculus rectus abdominis), wordt deze goed gedefinieerd, wat de zogenaamde "heave line" creëert, die van de flank van het paard naar de navel loopt. Uit ervaring kan ik zeggen dat helaas sommige paarden, waarvan de ademhaling perfect klinkt, toch ernstig lijden aan COPD, dus raadpleeg altijd een dierenarts als je twijfelt.
Gedragsveranderingen
Omdat paarden vluchtdieren zijn, vertrouwen ze zwaar op hun grote longen, die tot hun laatste ribben reiken. Dus tijdens het rijden zit de ruiter precies op de longen van het paard en worden deze omhuld door het zadel. Paarden met een chronische ademhalingsziekte kunnen daarom vaak een verandering in gedrag vertonen tijdens het rijden, omdat de ademhaling van het paard nog meer wordt belemmerd door de ruiter en het zadel, wat kan leiden tot agressief, angstig of zelfs paniekerig gedrag van het paard. Vaak merken ruiters ook op dat het paard alleen wil wandelen met een zeer hoge of lage hoofdpositie, omdat deze het ademhalen vergemakkelijken.
Als je vermoedt dat je paard ademhalingsproblemen heeft, raadpleeg dan altijd een dierenarts en laat, indien nodig, een bronchoscopie uitvoeren.
Wat kun je doen?
Het is belangrijk te beseffen dat COPD een chronische ziekte is, wat betekent dat het nooit volledig in remissie zal gaan en je paard de rest van zijn leven behandeld moet worden. Veel eenvoudige managementaanpassingen kunnen echter een aanzienlijke invloed hebben op het welzijn van je paard.
De basis van het leven van je paard is het hooi dat je het voert. Je wilt altijd hooi hebben dat in een laboratorium is geanalyseerd en dat is goedgekeurd om te voldoen aan de hoge kwaliteitsnormen die je paard nodig heeft om gezond te blijven. De meeste gevallen van COPD worden veroorzaakt door een hyperreactie of allergie voor schimmel en stof, die te vinden zijn in hooi dat niet voldoet aan de kwaliteitsnormen die je paard nodig heeft. "Stofhooi" is meestal niet alleen stoffig, maar eigenlijk bestaat de "stof" uit miljoenen schimmelsporen die allergieën en ademhalingsziekten veroorzaken bij zowel paarden als mensen, daarom moet hoogwaardig hooi een van de hoogste prioriteiten zijn bij de paardenhouderij. Sommige ruiters geven ook de voorkeur aan het voeren van silage, omdat dit minder stoffig is. Dit is echter vaak vol schimmel en dus niet geschikt.
Toch zal zelfs het beste hooi een beetje stoffig zijn, omdat het een gedroogd natuurproduct is. Door je hooi "te wassen" of op zijn minst te bevochtigen vlak voor het voeren, wordt de hoeveelheid stof die je paard inademt aanzienlijk verminderd, waardoor het veel veiliger en aangenamer is voor je paard om het te eten. Houd er rekening mee dat je het juist voor het voeren moet wassen en het niet urenlang moet laten liggen, omdat schimmel zich anders sneller kan ontwikkelen.
Als je paard in de stal staat, wil je ervoor zorgen dat het op laagstofzaagsel of pellets staat en een laagstofdieet eet. Houd daarnaast droog hooi en stro zo ver mogelijk uit de buurt om de longen niet verder te irriteren. Vaak gaan de symptomen van COPD in remissie wanneer het paard op het gras loopt en niet wordt blootgesteld aan hooi. Het laten weiden van je paard, als je de mogelijkheid hebt, kan de toestand van je paard al drastisch verbeteren.
Laat je paard symptomen van COPD vertonen? Overweeg dan om te investeren in een inhalator. Tegenwoordig zijn er verschillende soorten beschikbaar die aan jouw behoeften kunnen voldoen, zoals inhalatoren die een hele stal met mist vullen, ultrasone inhalatoren met een batterij die je op je paard kunt plaatsen tijdens een wandeling en nog veel meer. Er zijn verschillende (medicinale) stoffen (bijv. speciale zoutoplossingen) die je in de inhalator kunt vullen om slijm uit de longen van je paard te verzachten en te verwijderen, waardoor het ademhalingsslijm tot rust komt en je paard weer makkelijker kan ademen. Het dagelijks of om de dag doen van een inhalatiesessie, vlak voor het trainen van je paard, kan van grote waarde zijn voor je paard.
Paard in een zoutkamer wordt behandeld voor COPD (© Michelle Botha - Gut Bisdorf Solekammer)
Voortgezette behandeling thuis met een ultrasone inhalator (© Michelle Botha)
Het is belangrijk te beseffen dat het moeilijk kan zijn om te achterhalen of je paard moeite heeft met vrij ademen, raadpleeg daarom altijd een dierenarts om te zien wat er aan de hand is en hoe het behandeld kan worden.
